આદિત્ય-એલ1: સૂર્યના ભયાનક તોફાનોનું નજારું આપતું ભારતનું અવકાશયાન
ભારતના પ્રથમ સૌર અવકાશયાન આદિત્ય-એલ1 દ્વારા સૂર્યમાંથી નિખાલસ ભડકતી, વિદ્યુતચુંબકીય તાકાત ધરાવતી ભયાનક સૌરજ્વાળા અને દુર્લભ પ્લાઝ્માના પરપોટાની તસ્વીરો સફળતાપૂર્વક મેળવણી થઈ છે.
ભારતીય અવકાશ સંશોધન સંસ્થા ISRO દ્વારા 14 મે, 2025ના રોજ જાહેર કરવામાં આવ્યું કે, 31 ડિસેમ્બર, 2023ના રોજ આદિત્ય-એલ1ના SUIT (સોલાર અલ્ટ્રાવાયોલેટ ઇમેજિંગ ટેલિસ્કોપ) ઉપકરણ દ્વારા આ તસ્વીરો લેવામાં આવી હતી.
પ્લાઝ્માના પરપોટાની અદ્ભુત ગતિ
આ પરપોટાઓની ગતિ શરૂઆતમાં પ્રતિસેકંડે 300 કિમી હતી, જે પછી વધી ને 1500 કિમી પ્રતિસેકંડ થઈ ગઈ. આવી ઝડપથી પરપોટો પૃથ્વીનો એક ચક્કર ફક્ત 30 સેકંડમાં પૂરો કરી શકે—આશ્ચર્યજનક સત્ય!
વૈજ્ઞાનિક અનોખી પદ્ધતિ
આજ સુધી સૂર્યના તોફાનોનો અભ્યાસ મુખ્યત્વે એક્સ-રે અને એક્સ્ટ્રીમ અલ્ટ્રાવાયોલેટ લાઇટમાં થતો રહ્યો છે. પરંતુ SUIT ઉપકરણે આ તપાસ નિયર અલ્ટ્રાવાયોલેટમાં કરી છે, જે વિજ્ઞાનમાં એક અનોખી સિદ્ધિ ગણાય છે.
આ પદ્ધતિ દ્વારા વૈજ્ઞાનિકો સૂર્યના તળિયાના ભાગ ફોટોસ્ફિયર અને ક્રોમોસ્ફિયરની ગતિવિધિઓના સ્પષ્ટ નિરીક્ષણમાં સમર્થ બન્યા છે.
PLASMA નો ઉકળતો દરિયો
સૂર્યમાં પ્લાઝ્માનો મોટો દરિયો સતત ઉકળતો રહે છે. પ્લાઝ્મા એ એક પ્રકારનો પ્રાકૃતિક વાયુ છે જે ઊર્જા અને ચુંબકીય તારાંઓમાં ઝડપથી ફાટી નીકળે છે. આવી ગતિવિધિઓથી સ્પેસ વેધર ઉપર ઊંડી અસર પડે છે.
VELC ઉપકરણ અને દૈનિક ઇમેજીસ
આદિત્ય-એલ1માં લાગેલ VELC (વિઝિબલ એમિશન લાઇન કોરોના ગ્રાફ) ઉપકરણ દિનપ્રતિદિન સૂર્યની 1440 તસ્વીરો પૃથ્વી સુધી મોકલે છે – એનો અર્થ થાય છે કે દર મિનિટે એક ઇમેજ!
આ તમામ તસ્વીરોના આધારે ઇસરોના વૈજ્ઞાનિકો સૂર્યની અંદર થતી ગૂઢ અને ભયાનક ઘટનાઓની ઊંડી સમજ મેળવી રહ્યાં છે.
ભારતની સુરક્ષા માટે અવકાશ ચેતવણી કેન્દ્ર
આદિત્ય-એલ1 આજના દિવસે લાગ્રેન્જ પોઈન્ટ-1 (L1) પર સ્થિર છે. અહીંથી તે સતત સૂર્યના તોફાનો પર નજર રાખે છે. આવું આગોતરૂ નિરીક્ષણ ભારત સરકાર અને હવામાન વિભાગને સાવચેત કરવાના નિર્ણયમાં ઉપયોગી સાબિત થાય છે.
